Cztery książki na stulecie państwa polskiego

„Warszawa żyła w tych dniach na ulicy. Zrozumiałe – podniecenie ogarnęło wszystkich. […] Gdy 11 listopada, w historycznym dniu zawieszenia broni, wyszedłem rano na miasto ulica miała wygląd jakiś zupełnie inny niż zwykle. […] Ludność samorzutnie zaczęła rozbrajać żołnierzy [niemieckich], którzy poddawali się temu przeważnie bez protestu. Zaraz na ulicy Wareckiej spotkałem jakiegoś wojskowego niemieckiego, silnego, rosłego mężczyznę, za którym biegł mały 12-13 letni uczniaczek. Gdy go dogonił zatrzymał go i kazał mu oddać broń, a duży Niemiec bez słowa odpiął pas i oddał mu szablę. Takie sceny rozgrywały się wszędzie.” 

M. Jankowski, 11 listopada 1918 roku, w Warszawa w pamiętnikach pierwszej wojny światowej, opr K. Dunin Wąsowicz, Warszawa 1971, s. 486

I tak to się zaczęło. Po 123 latach Polska odzyskała niepodległość. Potem,  naszej historii wydarzyło się tak wiele, że aż trudno uwierzyć, że to zaledwie 100 lat. II wojna światowa, Powstanie Warszawskie i kompletne zrujnowanie stolicy, Katyń, PRL, Marzec 1968, Stan Wojenny, Polak, który został papieżem, Polska, która prawie została mistrzem świata w piłkę nożną (tak tak, bywały i takie czasy), Solidarność i nawet kilka nagród Nobla.

Zastanawiałam się, które książki poleciałbym osobie, która nie ma pojęcia o naszym kraju i jego historii nowoczesnej. Stawiam na te cztery. Ostatnie 100 lat w pigułce.

"Polska 1918", Paweł Skibiński

Niby grubaśne tomiszczę, ale łyka się je w 3 dni. To zasługa lekkiego pióra autora i ogromnej liczby zdjęć. Jak wyglądało życie ludzi 100 lat temu? Z jakimi wyzwaniami zmagali się nasi przodkowie zaraz po wojnie? Jak żyło się wówczas w Poznaniu, Krakowie, Warszawie, Wilnie czy Lwowie? Czy w miastach jeździły już wtedy tramwaje? Działały telefony? To tylko z niektórych pytań, na które odpowiedź znajdziesz w tej książce.

Książka to 29 rozdziałów traktujących na różne tematy – historyczne, polityczne i obyczajowe. Dla mnie najciekawsze to te dotyczące obyczajowości kobiet (a w drugiej i trzeciej dekadzie XX wieku wiele się w tej kwestii zmieniło) i kultury (co się wówczas czytało, którzy aktorzy byli popularni) oraz ten o… grypie hiszpance.

Mały minus za przedostatni rozdział o ojcach niepodległości – to jedyne miejsce, w którym zamiast obiektywnej prawdy historycznej autor dał się ponieść swoim skrajnie prawicowym poglądom. Bo kiedy czytam że Roman Dmowski powinien zostać uhonorowany Orderem Orła Białego to nie wiem, czy się śmiać czy płakać. Ale ten rozdział można po prostu pominąć.

Dodatkowy smaczek to zdjęcia – głównie z Biblioteki Narodowej lub z Narodowego Archiwum Cyfrowego.

"Polska 1918" Paweł Skibiński

Wydawnictwo: MUZA
                                              
Liczba Stron:    607

Kategoria:          książka historyczna

 "1945. Wojna i pokój", Magdalena Grzebałkowska

O tej książce pisałam już w kontekście „Reportaży, w którychzdjęcia rzucą cię na kolana”.

Krajobraz po bitwie. Zrujnowana stolica, zdziesiątkowani mieszkańcy bez dachu nad głową. Ostatnie dni wojny, ale nie pierwsze dni wolności. Budowanie od nowa, poszukiwanie bliskich, ale także nowe kłamstwa i zemsta na oprawcach. To wszystko znajdziecie w genialnym zbiorze reportaży Magdaleny Grzebałkowskiej.

Do świetnych tekstów dodano przejmujące fotografie a także, co podobało mi się najbardziej, fragmenty ówczesnych ogłoszeń z codziennych gazet. One naprawdę pomagają wczuć się w codzienność ludzi żyjących w tamtych latach.

"1945. Wojna i pokój" Magdalena Grzebałkowska

Wydawnictwo: Agora SA

                                              

Liczba Stron:    420

Kategoria:         reportaż

 "1968. Czasy nadchodzą nowe", Ewa Winnicka, Cezary Łazarewicz

Rok ważny nie tylko dla Polski ale i dla świata

• Marzec ’68 Demostracje i kryzys polityczny w Polsce. Masowa emigracja osób pochodzenia Żydowskiego
• Kwiecień ’68 Ginie Martin Luther King
• Maj ’68 Rewolta w Paryżu
• Czerwiec ’68 Ginie Robert Kennedy
• Sierpień ’68 Żołnierze Układu Warszawskiego atakują Czechosłowację

To między innymi o tych wydarzeniach przeczytasz w świetnej książce Cezarego Łazarewicza i Ewy Winnickiej. Ta pozycja świetnie pokazuje kontrast pomiędzy światem kolorowymi hippisami z Zachodu a naszym szarym PRLem.

Duży plus dla za zróżnicowaną tematykę, świetne zdjęcia a także, identycznie jak w przypadku reportażu „1945. Wojna i pokój” – za ogłoszenia drobne z ówczesnej prasy. Więcej o książce pisałam tu. 

"1968. Czasy nadchodzą nowe" E.Winnicka, C.Łazarewicz

Wydawnictwo: Agora SA

                                              

Liczba Stron:    456

Kategoria:         reportaż

"Ja. Rozmowa z Lechem Wałęsą.", Andrzej Bober, Cezary Łazarewicz

Człowiek legenda. Przez wiele lat, obok papieża, najbardziej znany Polak na świecie. Ma bardzo trudny charakter i ciężko go lubić, ale jednocześnie nie można nie zauważać jego zasług. Jest osobą, która we współczesnej historii najbardziej zasłużyła się dla Polski, dlatego na liście nie mogło tej książki.

Już sam tytuł książki jest znamienny. Wszak to słynne „ja, ja, ja” jest bardzo charakterystyczne dla Wałęsy. Próżny i bardzo ambitny. Nie oglądał się na boki, na ludzi wokół. Parł do przodu jak taran. A jednocześnie jest to obraz człowieka bardzo prostolinijnego, który naprawdę chciał dać każdemu na start 100 milionów [przypis dla młodzieży: starych złotych].  

Jak wyglądała jego młodość? Gdzie chodził do szkoły? Jak poznał żonę? (choć w tym ostatnim przypadku ale nie liczcie na żadne ckliwe historyjki, prawdziwy chłop o uczuciach nie będzie gadał).

Ta książka to kawał polskiej historii opowiedzianej przez kogoś, kto ją tworzył. Bardzo, bardzo ciekawa. 

"Ja. Rozmowa z Lechem Wałęsą" A. Bober, C. Łazarewicz

Wydawnictwo: WAB

                                              

Liczba Stron:    352

Kategoria:         wywiad rzeka

Polacy to bardzo specyficzny naród – gdy nas cisną, potrafimy machać szabelką i iść na wojenkę z najpotężniejszym nawet wrogiem. Odważni, gotowi ponieść śmierć za wolność. A kiedy już ona nastanie – nie umiemy jej docenić. Oddajemy się w ręce demagogów. Bohaterów wdeptujemy w ziemię jednocześnie wynosząc na piedestały populistów. I tak od stuleci na okrągło.

Od zniesienia granic zaborów minęło 100 lat a jednak wyniki wszystkich demokratycznych wyborów pokazują granice jak na tacy – tereny Królestwa Pruskiego to liberałowie, Cesarstwa Austriackiego i Królestwa Polskiego (zabór rosyjski) to konserwatyści. Mimo stu lat niepodległości historyczne i kulturowe podziały wciąż mają się świetnie i nic nie wskazuje na to, aby miały się w najbliższym czasie zatrzeć. 

Ale żeby nie kończyć tak smutno, jeszcze jeden fragment książki, pokazujący co działo się w Polsce równo 100 lat temu:

„Kto tych krótkich dni nie przeżył, kto nie szalał z radości w tym czasie wraz z całym narodem, ten nie dozna w swym życiu najwyższej radości. Cztery pokolenia nadaremno na to czekały, piąte się doczekało. Od rana do wieczora gromadziły się tłumy na rynkach miast; robotnik, urzędnik porzucał pracę, chłop porzucał rolę i leciał do miasta, na rynek, dowiedzieć się, przekonać się, zobaczyć wojsko polskie, polskie napisy, orły na urzędach, rozczulano się na widok polskich kolejarzy, ba na widok polskich policjantów i żandarmów. 

J. Moraczewski, Przewrót w Polsce, Warszawa 2015, s.51