Nagroda NIKE 2018 - nagrodzeni i nominowani

Nagroda NIKE to najważniejsza nagroda literacka w Polsce. Jeżeli macie mało czasu i chcecie czytać pozycje naprawdę obowiązkowo – to jest właśnie lista, którą powinniście zaliczyć. Mniej więcej w połowie roku podawana jest lista nominowanych książek a tuż po wakacjach robi się z tego „shortlistę”.   O dziwo, tym razem wśród finalistów nie znalazła się ani jedna powieść – były trzy tomiki poezji, dwa zbiory opowiadań, esej i reportaż (za który trzymałam kciuki najmocniej).

Ja jednak nie będę się ograniczała do finałowej siódemki, myślę że także inne nominowane książki są warte uwagi. A zatem, oto lista najlepszych książek AD 2017 wg kapituły Literackiej Nagrody NIKE.

„Rzeczy, których nie wyrzuciłem” Marcin Wicha

Podwójny tegoroczny laureat – NIKE Publiczności i NIKE 2018 – nagroda jury.

O tej książce pisałam już bardzo dużo tutaj przy okazji nagród Gdynia 2018 (tam Wicha przegrał z „Rękopisem znalezionym w ścianie” Krzysztofa Mrowcewicza). „Rzeczy, których nie wyrzuciłem” to wspomnienia mężczyzny, który porządkuje rzeczy po zmarłej matce. Są to jednak refleksje pozbawione ckliwości i sentymentu – czytając czujemy się zaciekawieni, ale na pewno nie zażenowani. Opowiadając o tak trudnym temacie jak śmierć rodzica łatwo popaść w tani banał. Wicha tego uniknął choć odsłonił się bardzo przed czytelnikiem dodając tym samym wiarygodności swojej książce.

Tyle o książce. A mnie skłoniła ona do zastanowienia – jak mnie zapamiętają moje dzieci? Z czym będę im się kojarzyć? Na youtube furorę robi filmik nastolatka, który ułożył piosenkę z „tekstów najczęściej mówionych przez mamę”. Miało wyjść śmiesznie, a dla mnie to bardzo smutny obrazek – osoby, która tylko zrzędzi, narzeka, poucza, strofuje. A jak ciebie zapamiętają twoje dzieci? Pomyśl o tym, kiedy następnym razem zechcesz krzyknąć, czy odburknąć coś na odczepnego. Bo jeszcze napiszą o tym piosenkę. Albo książkę.
A do lektury recenzji zapraszam tu. Książka dostępna jest również w formie audiobooka. 

"Rzeczy, których nie wyrzuciłem", Marcin Wicha

Wydawnictwo: Karakter

Liczba Stron:    198

Kategoria:        esej

"Sendlerowa. W ukryciu.” Anna Bikont

Od razu ostrzegam – ta książka to nie panegiryk lecz rzetelny reportaż. Po wielu biografiach przedstawiających Sendlerową jako wręcz superbohaterkę o nadludzkich mocach, po kiczowatym hollywoodzkim filmie, Anna Bikont postanowiła rozprawić się z mitem i pokazać kobietę z krwi i kości. Wspaniałą, odważną i o wielkim sercu, ale jednak nie bez wad.

Tak naprawdę samej Sendlerowej nie ma tu dużo – z prawie 500 stron reportażu poświęconych jej samej jest może 100. Jest za to dużo historii ocalonych ludzi – przez Sendlerową ale i przez innych członków Żegoty. A także wiele o tych, których ocalić się nie udało. Są historie znanych – Korczaka czy Baczyńskiego, jak i szarych ludzi.

To reportaż – nie będzie tu ckliwych historyjek i kolorowania. Czasem Bikont podaje prawdę w sposób wręcz brutalny – rysuje z czyichś wspomnień piękny obrazek po czym zestawia go z faktami i nagle czar pryska.

To co przeraża, to obraz Polski wyłaniający się z tych kart – Polski pełnej szmalcowników, którzy są gotowi zadenuncjować sąsiada za parę groszy. Dlatego tak naprawdę nie ma znaczenia, czy uratowało się 2500 czy tylko jedno życie. Bez względu na liczbę to bezdyskusyjnie ogromne bohaterstwo. 

"Sendlerowa. W ukryciu.", Anna Bikont

Wydawnictwo: Czarne

Liczba Stron:    480

Kategoria:        reportaż, biografia

„Duchy Jeremiego” Robert Rient

Kolejna z nominowanych książek, które zrobiły na mnie ogromne wrażenie. Jeremi jest nastolatkiem, ale jego problemy są dalekie od typowych dla jego wieku. Mama chora na raka, dziadek na Alzheimera. Ojca w tej rodzinie nie było i nie będzie. I do tego wszystkiego Jeremi dowiaduje się, że jest Żydem, co w XXI wieku niby nie powinno mieć znaczenia, ale jednak…

Tytułowe duchy to myśli, które nie dają spokoju. Czasem wyrzuty sumienia, czasem strachy. Książka stylem odrobinę przypomina mi filmy Michaela Haneke. Niby domyślamy się zakończenia a i tak czytamy z zapartym tchem. Atmosfera gęstnieje z każdą stroną.

Ogromny plus za wiarygodny język. To nie jest proste – będąc dorosłym autorem napisać książkę z punktu widzenia dziecka tak, aby nie wypadło to sztucznie i śmiesznie. Rientowi się to udało.

Dla mnie ta książka to ogromne emocje. Ostatnie strony wycisnęły ze mnie hektolitry łez a to się rzadko zdarza. Polecam. 

"Duchy Jeremiego.", Robert Rient

Wydawnictwo: Wielka Litera

Liczba Stron:    296

Kategoria:        powieść obyczajowa

„Po trochu” Weronika Gogola

Weronika Gogola, jak sama twierdzi, pochodzi z rodziny opowiadaczy. Siedzą w niej historie, którym po prostu trzeba dać ujście. No to dała. W wielkim stylu.

„Po trochu” to opowieść o odchodzeniu. W każdym kolejnym rozdziale znika ważna osoba z otoczenia autorki. Zaczyna się od wczesnego dzieciństwa i taka jest też narracja – opowiedziana oczami dziecka. Stopniowo kolejne rozdziały stają się coraz dojrzalsze a odchodzący ludzie coraz bliżsi sercu.  Książka świetnie oddaje to, jak z wiekiem zmienia się nasze postrzeganie świata i podejście do śmierci najbliższych.

Proza napisana tak, jakby ktoś usiadł z tobą na kanapie przy winie i zaczął sypać anegdotami ze swojego dzieciństwa i wczesnej młodości. Bez zadęcia, bez kurczowego trzymania się faktów – przecież pamięć bywa zawodna. Książka działała na mnie kojąco  jak spotkanie z przyjaciółką. Bardzo dobra.

"Po trochu", Weronika Gogola

Wydawnictwo: Książkowe klimaty

Liczba Stron:    180

Kategoria:        opowiadania

„Mikrotyki” Paweł Sołtys

Zbiór opowiadań, który zdobył większość ważnych nagród literackich w tym roku, m.in. nagrodę Gdynia 2018, o czym pisałam tutaj.

Opowiadania są króciutkie, ale warto czytać je powoli, jak wiersze. Bo to niby proza, ale jednak trochę poezja. Paweł Sołtys pokazuje zwyczajną-niezwyczają Warszawę. Miejsca zdrzeń to blokowiska, zakład fryzjerski, supermarket czy komunikacja miejska. Bohaterowie to też nikt niezwykły – profesor, fryzjerka, drobne złodziejaszki… I te codzienne czynności, w których czasem jeden drobny szczegół sprawia, że wydarzenie staje się wyjątkowe i zapada w pamięć. Mnie ta książka atmosferą odrobinę przypomina minimalistyczne opowiadania Murakamiego.  Polecam gorąco.

"Mikrotyki", Paweł Sołtys

Wydawnictwo: Czarne

Liczba Stron:    144

Kategoria:        zbiór opowiadań

„Toast na progu” Andrzej Mencwel

Andrzej Mencwel nie jest pisarzem lecz antropologiem kultury. I niestety można wyczuć to w każdym rozdziale książki. Przy okazji opowieści o śmierci przyjaciela, który był, jak autor sam go nazywa „chłopem pokazowym”, w książce snuje się przemyślenia o zaniku wiejskiej kultury.

Czyta się tę pozycję trochę tak, jak rozmawia się ze starszą osobą na przystanku autobusowym. Kojarzysz tych ludzi, samotnych, którzy szukając kontaktu opowiadają cokolwiek pierwszej napotkanej osobie? O psie, o sąsiedzie, o przygodzie z zakopywaniem studni. Czasem mogą być to ciekawe plotki o romansach, miłostkach, zdradach. Ale zazwyczaj są to nużące historie. I taka też jest ta lektura. Mnie zmęczyła. 

"Toast na progu", Andrzej Mencwel

Wydawnictwo: Wydawnictwo literackie

Liczba Stron:    304

Kategoria:        esej

„Gombrowicz. Ja, geniusz”, Klementyna Suchanow

Ekscentryczny, genialny, nieprzystający. Kontrowersje budził zawsze i budzi do tej pory. Pamiętacie jak Roman Giertych próbował wyrzucić „Ferdydurke” z zestawu lektur szkolnych? Myślę, że mistrz byłby zachwycony tym zamieszaniem. Ale po kolei.

Biografia Klementyny Suchanow to bardzo obszerne dzieło. Dwa tomy po ponad 500 stron każdy daje bardzo szczegółowy obraz życia pisarza. Zaczyna się od dziejów jego rodziny, które autorka zgłębiła aż do XVII wieku… A potem jest już tylko ciekawiej. Przechadzamy się po Warszawie z lat 20-tych i 30-tych. Wraz ze stołeczną bohemą pijemy wódkę i przysłuchujemy się dyskusjom Lechonia, Tuwima i innych Skamandrytów. Zaprzyjaźniamy się z Bruno Schulzem. Poznając tło życia pisarza o wiele łatwiej zrozumieć jego książki – odnaleźć postać matki w „Iwonie księżniczce burgunda” czy dyrektora szkoły w Ferdydurke.

A potem, drugi tom spędzamy już w Argentynie i to za czasów samego Perona. Ta część mniej mi się podobała, może dlatego że tło historyczne nie było już takie ciekawe. No i Gombrowicz pracujący w banku… Jakoś nie. Nie mniej jednak warto przebrnąć przez te 1000 stron – wszak niewielu polskich pisarzy zdobyło na świecie taką sławę. I pewnie niewielu zdobędzie.

"Gombrowicz. Ja geniusz", Klementyna Suchanow

Wydawnictwo: Czarne

Liczba Stron:    1176

Kategoria:        biografia

„Nieczułość” Martyna Bunda

O tej książce również pisałam już przy okazji nominacji do Literackiej nagrody Gdynia 2018.

Tę książkę lubię z dwóch powodów: po pierwsze uwielbiam sagi a po drugie lubię powieści o silnych kobietach. A to jest saga o mądrych, twardych i solidarnych kobietach.

Rzecz dzieje się na Kaszubach. Rozelę poznajemy w czasie II wojny światowej jako młodą, samotną matkę trzech dziewczynek. Z kobietami dzielimy losy przez kolejne 30 lat. Mężczyźni owszem, przewijają się przez to życie, ale są jedynie dodatkiem. Książka rozpisana jest na cztery głosy – świat widzimy oczami matki i każdej z sióstr, a każda z nich patrzy nań inaczej. Recenzję tej książki znajdziesz również tu. Warto.

"Nieczułość", Martyna Bunda

Wydawnictwo: Wydawnictwo Literackie

Liczba Stron:    288

Kategoria:        powieść obyczajowa

Pozostałych książek nie czytałam. Może wy znacie coś z tej listy i możecie coś opowiedzieć? 

"Druga ręka"  Wojciech Bonowicz

"Stance", Jerzy Kronhold

"Pamięć operacyjna", Ewa Lipska

"Rejwach"  Mikołaj Grynberg

„Lata powyżej zera”, Anna Cieplak,

„Pan wszystkich krów”, Andrzej Dybczak 

"Nie hańbi”, Olga Gitkiewicz, 

„Rejwach”, Mikołaj Grynberg